Tăng cường sự tham gia của các nhà khoa học nữ trong lĩnh vực STEM tại Việt Nam

Chiều ngày 13/6/2023, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN đã phối hợp cùng Hội đồng Anh tổ chức chương trình tọa đàm: “Tăng cường sự tham gia của các nhà khoa học nữ trong lĩnh vực STEM tại Việt Nam - Enhancing participation of female researchers in STEM in Vietnam”.

Tới tham dự và phát biểu khai mạc chương trình có PGS.TS. Phạm Bảo Sơn, Phó Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội; ông Scott MacDonald, Tổng Giám đốc Hội đồng Anh toàn cầu và bà Donna McGowan, Giám đốc Hội đồng Anh tại Việt Nam.

Phát biểu khai mạc chương trình, PGS.TS. Phạm Bảo Sơn, Phó Giám đốc ĐHQGHN khẳng định, cũng như nhiều trường đại học khác trên thế giới, ĐHQGHN có nhiều nỗ lực để đạt được sự bình đẳng giới trong môi trường giáo dục cũng như môi trường làm việc. Một trong số đó phải kể đến sự hợp tác giữa ĐHQGHN với Hội đồng Anh thông qua chương trình Đối tác Toàn cầu bắt đầu từ năm 2021. Chương trình đã hỗ trợ 06 dự án về bình đẳng giới và hoà nhập, trong đó có 04 dự án liên quan đến ĐHQGHN và các trường đại học thành viên. Điều này thể hiện cam kết mạnh mẽ và nỗ lực của Hội đồng Anh cũng như của ĐHQGHN nhằm giải quyết các vấn đề liên quan đến bình đẳng giới trong giáo dục đại học ở các cấp độ khác nhau: quản lý và lãnh đạo, giảng viên và sinh viên.

Các diễn giả tham dự buổi tọa đàm là những nhà lãnh đạo, nhà khoa học nữ và nữ sinh viên đang công tác, nghiên cứu và học tập trong lĩnh vực STEM, bao gồm: GS.TSKH. Vũ Hoàng Linh, Hiệu trưởng Trường ĐHKHTN, ĐHQGHN; ông Scott MacDonald; PGS.TS. Nguyễn Thị Hà, Giảng viên cao cấp Khoa Môi trường, Trường ĐHKHTN, ĐHQGHN; TS. Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm giáo dục STEM, Trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh; và bạn Ngô Phương Trang, sinh viên năm 3 ngành Máy tính và Khoa học thông tin tin, Khoa Toán - Cơ - Tin học, Trường ĐHKHTN, ĐHQGHN.

Tại buổi tọa đàm, một số vấn đề hấp dẫn đã được thảo luận như: Tầm quan trọng trong việc thúc đẩy sự tham gia của nữ giới trong nghiên cứu khoa học và kỹ thuật; Những thách thức mà nữ giới gặp phải khi tham gia nghiên cứu trong lĩnh vực STEM (rào cản và định kiến giới, khoảng cách về giới, trải nghiệm cá nhân về định kiến vô hình và ảnh hưởng tới các nhà nữ khoa học); Các sáng kiến và mô hình tốt trong việc thúc đẩy nữ giới tham gia vào các lĩnh vực STEM đang được triển khai ở Việt Nam và trên thế giới.

Hiện nay, nhiều người cho rằng khoa học tự nhiên chỉ phù hợp với phái mạnh, nhưng với tư cách là một trong những đơn vị hàng đầu tại Việt Nam về đào tạo các ngành khoa học tự nhiên, những thành công của đội ngũ các nhà khoa học nữ Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (ĐHKHTN), ĐHQGHN đạt được trong nghiên cứu khoa học cơ bản và ứng dụng đã góp phần không nhỏ khẳng định vị thế của Nhà trường. Tuy vậy thực tế ở Việt Nam cho thấy tỷ lệ các nữ cán bộ tham gia nghiên cứu khoa học và có công trình nghiên cứu được công bố trên các tạp chí khoa học quốc tế vẫn thấp hơn so với nam giới.

GS.TSKH. Vũ Hoàng Linh, Hiệu trưởng Trường ĐHKHTN, ĐHQGHN cho biết hiện Nhà trường có hơn 500 giảng viên, trong đố số giảng viên nữ chiếm 40%, số lượng sinh viên nữ cũng chiếm khoảng 55% tổng số sinh viên đang theo học tại Trường.

Những con số trên phần nào cho thấy, số lượng nữ giới tham gia nghiên cứu, giảng dạy và học tập trong các lĩnh vực STEM đang ngày càng gia tăng. Nói cách khác nữ giới đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế xã hội nói chung tuy vậy cơ hội nghề nghiệp cho nữ giới khẳng định mình trong lĩnh vực STEM vẫn chưa nhiều.

Có mặt tại buổi tọa đàm, PGS. TS. Nguyễn Thị Hà, Giảng viên cao cấp, Khoa Môi trường, Trường ĐHKHTN, ĐHQGHN đã bồi hồi, xúc động chia sẻ những kỉ niệm không thể quên trong quá trình học tập, nghiên cứu của mình. Từ những khó khăn, vất vả trong quá trình làm nghiên cứu nhiều lúc tưởng chừng phải bỏ cuộc vì thí nghiệm mãi vẫn dậm chân tại chỗ cho tới giây phút vỡ oà khi thí nghiệm thành công. Đó là niềm hạnh phúc khi nhận được sự ủng hộ, thấu hiểu, đồng hành của gia đình khi làm nghiên cứu sinh tại nước ngoài cũng như những tháng ngày miệt mài trong phòng thí nghiệm tới nửa đêm mới về. PGS.TS. Nguyễn Thị Hà khẳng định: “theo đuổi khoa học là điều không hề dễ dàng, nhưng nếu bạn có đam mê, yêu thích việc tiếp thu kiến thức, nghiên cứu, tìm tòi và khám phá, bạn sẽ thấy mọi thứ trở nên thật dễ dàng”.

Trong một câu chuyện khác của TS. Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm giáo dục STEM, Trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh đã chia sẻ phần nào lý do khiến nhiều bạn học sinh Việt Nam đặc biệt là các bạn nữ không có niềm yêu thích với các môn khoa học như hiện nay. Mọi việc bắt đầu từ khi cô con gái của Tiến sĩ cùng mẹ từ Anh trở về Việt Nam đã tỏ ra không còn yêu thích và không muốn học các môn khoa học nữa mặc dù trước đó cô bé là một người rất hào hứng và có kết quả học tập rất tốt ở các môn Khoa học. Theo TS. Nguyễn Thị Thu Trang tìm hiểu và nhận thấy phương pháp giảng dạy như học thuộc lòng hay làm bài tập lý thuyết không phải là cách dạy và học phù hợp đối với các môn khoa học xã hội. Các bạn học sinh cần được vào phòng thí nghiệm, trực tiếp thực hành, được tham gia các hoạt động trải nghiệm và sáng tạo. Chính vì lẽ đó, TS. Nguyễn Thị Thu Trang đã bắt tay vào việc nghiên cứu phương pháp STEM, xây dựng các dự án giáo dục, biên soạn tài liệu tập huấn cho cán bộ quản lý, giáo viên các tỉnh, thành theo chương trình của Bộ GD&ĐT về giáo dục STEM.

Là diễn giả trẻ tuổi nhất tham gia tọa đàm, bạn Ngô Phương Trang, sinh viên năm ba ngành Máy tính và Khoa học thông tin, Khoa Toán - Cơ - Tin học, Trường ĐHKHTN, ĐHQGHN đã chia sẻ: “Hiện tại nhiều nữ giới bị hạn chế tham gia vào lĩnh vực STEM với những định kiến từ xã hội, thầy cô hay chính gia đình. Để xoá bỏ những định kiến thì hình mẫu lý tưởng và những sự động viên từ gia đình, nhà trường là hết sức quan trọng. Chính cha mẹ cũng nên là những người tham gia vào các buổi tọa đàm về thúc đẩy nữ giới trong lĩnh vực STEM để có góc nhìn rộng hơn, hiểu hơn và trân trọng hơn giấc mơ, đam mê của con gái họ”. Phương Trang may mắn khi em được truyền cảm hứng và nhận được sự ủng hộ của gia đình khi theo đuổi niềm đam mê Toán học suốt những năm THPT. Tuy vậy Trang cũng phải vượt qua những định kiến của xã hội như “con gái không giỏi toán bằng con trai” cũng như thử thách chính bản thân mình ở ngành Máy tính và Khoa học thông tin, một lĩnh vực mà mọi người vẫn cho rằng con gái không thể làm được.

Chương trình đã thu hút được sự quan tâm của đông đảo các nhà khoa học, cán bộ đang công tác trong và ngoài Trường ĐHKHTN, ĐHQGHN cũng như các bạn sinh viên đang theo học tại Trường. Nhiều câu hỏi trao đổi trực tiếp và cởi mở đã được chia sẻ và đặt ra với các diễn giả.

TS. Hoàng Thị Thu Hương, Phó trưởng Khoa Địa lý, Trường ĐHKHTN, ĐHQGHN đã trải lòng về chính câu chuyện của mình. Với đặc thù công việc luôn phải đi thực địa, trong khi chồng chị với công tác đặc thù của quân đội không thể thường xuyên ở nhà hỗ trợ, trước mỗi chuyến đi chị luôn đặt ra câu hỏi đầu tiên và quan trọng nhất đối với chị đó là “nếu đi thì ai sẽ trông con?”

Như vậy có thể thấy, không phải những định kiến của xã hội mà đôi khi chính các nhà khoa học nữ cũng đang có những khó khăn, suy nghĩ, lo lắng của riêng mình để có thể cân bằng giữa gia đình và công việc. Đôi khi chính những suy nghĩ đó đã cản bước hoặc làm chậm lại những cống hiến của các nhà khoa học nữ dành cho khoa học.

Lắng nghe những chia sẻ tại buổi tọa đàm, ông Scott McDonald, Tổng Giám đốc Hội đồng Anh toàn cầu cho biết Hội đồng Anh cùng các đối tác trên toàn cầu đã và đang có nhiều nỗ lực để mang lại các cơ hội phát triển nghề nghiệp cho nữ giới. Có thể kể tới nhiều chương trình, dự án đào tạo năng lực nghiên cứu, cấp học bổng cho nữ giới theo học lĩnh vực STEM, trao quyền cho nữ lãnh đạo và mở rộng mạng lưới cán bộ lãnh đạo nữ tại Việt Nam và Vương quốc Anh; thiết kế và đánh giá đào tạo kỹ năng lãnh đạo cho nữ sinh viên trong các cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam; và một số nghiên cứu về bình đẳng giới trong giáo dục đại học ở Việt Nam.

Các diễn giả đều đồng ý rằng, không chỉ từ phía gia đình, đồng nghiệp hay những người thân xung quanh, nếu những nhà khoa học nữ nhận được sự thấu hiểu và ủng hộ của toàn hệ thống xã hội, họ sẽ cảm thấy được tiếp thêm sức mạnh hơn và có cơ hội gặt hái thêm nhiều thành tựu trên con đường nghiên cứu khoa học.

Qua những chia sẻ tại diễn đàn, có thể nhận thấy trong thời gian qua, bình đẳng giới đã được thúc đẩy mạnh mẽ trong lĩnh vực giáo dục cũng như trong lĩnh vực STEM tại Việt Nam thông qua những kế hoạch hành động cụ thể.

Tuy nhiên, việc phát triển vai trò lãnh đạo của nữ giới vẫn còn gặp nhiều hạn chế như: Quan niệm truyền thống cứng nhắc về giá trị và vai trò của nam và nữ; Bất bình đẳng trong giáo dục; Bất bình đẳng giới trong tham gia chính trị xã hội; Thiếu hiểu biết về pháp luật, chính sách về bình đẳng giới cũng như các vị trí lãnh đạo của phụ nữ.

Một số hình ảnh khác tại buổi tọa đàm:

• Tags: