Toán học có vai trò vô cùng quan trọng trong mọi mặt của đời sống đặc biệt toán học giữ vị trí "rường cột" trong việc phát triển khoa học công nghệ yếu tố thiết yếu làm nên thành công của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Việc ứng dụng Toán học vào các lĩnh vực Khoa học công nghệ, kinh tế, văn hóa... đem lại những giá trị to lớn đã chứng minh, khẳng đinh vai trò, vị thế của Toán học. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân nhân lực ngành Toán còn rất thiếu cần có chính sách thiết thực, cụ thể để thu hút thí sinh có năng lực theo học ngành Toán. Nghị quyết 1543/QĐ – BGDĐT về quy chế xét, cấp học bổng cho sinh viên hệ đào tạo chính quy ngành Toán học, thuộc Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2021 đến 2030 (Chương trình Toán) là một giải pháp nhằm giải quyết bài toán về nhân lực cho lĩnh vực Toán học.
PGS.TS Lê Công Trình - Thành viên ban điều hành Chương trình Toán, Trưởng khoa Toán và Thống kê Trường Đại học Quy Nhơn cho hay: Ngày 22/12/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 2200/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2021-2030. Một trong những nhiệm vụ và giải pháp của Chương trình Toán giai đoạn 2021-2030 là “Hỗ trợ đào tạo tài năng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành Toán”. Để triển khai thực hiện nhiệm vụ, giải pháp này của Chương trình Toán giai đoạn mới, ngày 01/6/2023, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Quyết định số 1543/QĐ-BGDĐT về Quy chế xét, cấp học bổng cho sinh viên hệ đào tạo chính quy ngành Toán học thuộc Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2021 đến 2030.
Mục đích của Quy chế này nhằm thu hút và nâng cao chất lượng sinh viên ngành Toán học để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong giảng dạy, nghiên cứu và ứng dụng Toán học.
Chương trình Toán đã thực hiện cấp học bổng cho các học sinh THPT chuyên Toán và sinh viên đại học ngành Toán học (bao gồm cả Sư phạm Toán), số suất cho học sinh chuyên Toán là 300 suất/năm và cho sinh viên giỏi ngành Toán học là 200 suất/ năm. Mức học bổng vào thời điểm năm học 2019-2020 là hơn 20 triệu đồng/1 năm học.
Trong giai đoạn 2021-2030, Chương trình Toán chỉ xét cấp học bổng đối với sinh viên theo học các chương trình đào tạo hệ chính quy ở trình độ đại học thuộc ngành Toán học nhằm tuyển chọn các sinh viên xuất sắc để đào tạo thành các giảng viên toán và nghiên cứu viên toán giỏi cho các trường đại học và viện nghiên cứu khoa học. Số lượng học bổng cấp tối đa 150 suất học bổng/năm. Mức học bổng năm học 2023-2024 có thể lên tới trên 36 triệu đồng/1 năm học.
PGS.TS Lê Công Trình nhấn mạnh: Quy chế xét, cấp học bổng này sẽ khích lệ, hỗ trợ thiết thực về mặt tài chính cho các em sinh viên giỏi ngành Toán học, tạo động lực cho các em sinh viên ngành Toán học nỗ lực trong học tập đạt kết quả xuất sắc, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo đại học ngành Toán học, thu hút thêm nhiều học sinh giỏi đăng ký theo học các ngành Toán học. Qua đó góp phần tăng quy mô đào tạo các ngành Toán học của các trường đại học trong cả nước. Nhận được học bổng hỗ trợ học tập, các em sinh viên ngành Toán học sẽ yên tâm tập trung học tập và nghiên cứu khoa học, nuôi dưỡng niềm đam mê Toán học cho các em, góp phần đào tạo nhân tài trong lĩnh vực Toán học của đất nước.
Việc cấp học bổng cho sinh viên giỏi ngành Toán học là một trong những nhiệm vụ, giải pháp trong Chương trình Toán, nhằm góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và tăng quy mô đào tạo trình độ đại học ngành Toán học ở các cơ sở giáo dục trong cả nước. Trong gần 10 năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành nhiều chủ trương hoàn thiện và nâng cấp các trường chuyên, chính sách trọng dụng nhân tài. Nhiều trường chuyên, trường trọng điểm đã được các địa phương đầu tư, nâng cấp. Học sinh đạt giải cao trong các kỳ thi học sinh giỏi cấp quốc gia được ưu tiên tuyển thẳng vào các trường đại học…
Một số trường đại học triển khai mạnh mẽ các chương trình đào tạo cử nhân tài năng như Trường ĐH Khoa học Tự nhiên - ĐHQGHN, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên - ĐHQG TP.HCM; Chương trình kỹ sư tài năng của ĐH Bách khoa Hà Nội, ... Phần lớn các sinh viên giỏi từ các chương trình cử nhân, kỹ sư tài năng từ các cơ sở giáo dục nói trên đều được nhận được học bổng từ Chương trình Toán. Trường ĐH Khoa học Tự nhiên - ĐHQGHN là nơi đầu tiên xây dựng Hệ đào tạo cử nhân khoa học tài năng (CNKHTN). Đây là một mô hình đào tạo rất thành công và sau đó đã được nhân rộng ở một số trường đại học khác trong cả nước.
Các sinh viên tốt nghiệp hệ CNKHTN đã trở thành các nhà khoa học trụ cột ở Viện Toán học (Viện Hàn lâm KH&CN VN) và các trường đại học trên cả nước. Tại Trường ĐH Khoa học Tự nhiên - ĐHQG TP.HCM, Hệ CNKHTN cũng là một chương trình đào tạo có uy tín lớn. Nhiều giảng viên trụ cột ở các trường đại học của Thành phố Hồ Chí Minh là các cựu sinh viên của Hệ CNKHTN. Nhiều người đã trở thành các nhà toán học nổi tiếng, hiện đang làm việc ở trong nước và nước ngoài.
Các cuộc khảo sát gần đây cho thấy số lượng và chất lượng sinh viên các ngành Toán ở Việt Nam đang có chiều hướng giảm mạnh. Thực tế, đây cũng là tình trạng chung của khu vực và thế giới, khi khoa học cơ bản không còn hấp dẫn đối với số đông học sinh và phụ huynh. Với chính sách cấp học bổng của Chương trình Toán, học sinh, sinh viên giỏi ngành Toán đã nhận được các khoản hỗ trợ tài chính cần thiết, giúp các em yên tâm dành toàn bộ thời gian cho việc học tập và nghiên cứu khoa học, có điều kiện tài chính để có thể trang bị các kỹ năng mềm cần thiết, đặc biệt là tiếng Anh, để vừa có kết quả học tập và nghiên cứu tốt, vừa chuẩn bị được hành trang tốt cho việc xin việc, xin học tiếp trình độ cao hơn ở trong và ngoài nước sau khi tốt nghiệp. Điều này góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao ngành Toán học tại các cơ sở giáo dục. Hơn nữa, điều này còn góp phần thu hút thêm nhiều em học sinh giỏi Toán ở các trường chuyên, các trường THPT trong cả nước, đặc biệt là học sinh giỏi Toán ở các địa phương có điều kiện kinh tế khó khăn đăng ký theo học các ngành Toán, qua đó góp phần tăng quy mô sinh viên các ngành Toán học tại các cơ sở giáo dục trong cả nước.
PGS.TS Lê Minh Hà - Giám đốc điều hành Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán phân tích: Quy chế xét, cấp học bổng cho sinh viên hệ đào tạo chính quy ngành Toán học áp dụng đối với sinh viên theo học các chương trình đào tạo hệ chính quy ở trình độ đại học thuộc ngành Toán học (mã ngành: 74601) theo quy định tại Thông tư số 09/2022/TT-BGDĐT ngày 06/6/2022 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định Danh mục thống kê ngành đào tạo tại các cơ sở giáo dục đại học trong cả nước, bao gồm các ngành: Toán học, Khoa học tính toán, Khoa học dữ liệu, Toán ứng dụng, Toán cơ, Toán tin.
Số lượng học bổng cấp cho sinh viên hệ đào tạo chính quy ngành Toán học thuộc Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2021 đến 2030 tối đa 150 suất học bổng/năm. Học bổng được xét theo năm học và được chia thành hai đợt xét, cấp học bổng tương ứng với từng học kỳ. Mỗi học kỳ cấp học bổng không quá 05 (năm) tháng, mỗi năm cấp học bổng không quá 10 tháng. Mỗi sinh viên được xét, cấp số lượng học bổng tối đa không quá 08 học kỳ.
Trước ngày 31/10 hằng năm, hội đồng xét, cấp học bổng tổ chức họp và lựa chọn sinh viên đủ tiêu chí cấp học bổng học kỳ 1. Trước ngày 31/3 hằng năm, hội đồng xét, cấp học bổng tổ chức họp và lựa chọn sinh viên đủ tiêu chí cấp học bổng học kỳ 2.
Theo Thạc sỹ Võ Đức Cẩm Hải – Phó trưởng Khoa Toán – Tin, Trường ĐHKHTN-ĐHQG TP Hồ Chí Minh, thực tế thì việc thu hút sinh viên vào học các ngành khoa học cơ bản nói chung, toán học nói riêng từ sau thời kỳ đổi mới gặp nhiều khó khăn hơn trước. Một mặt, sự mở rộng của nền kinh tế tạo ra nhu cầu nhân lực cho nhiều ngành nghề mới. Người học vì thế có nhiều lựa chọn hơn trong lộ trình học tập. Mặt khác, bản thân nền kinh tế cũng chưa phát triển đủ mạnh. Chúng ta vẫn dựa chủ yếu vào nhân công lao động giá rẻ mà chưa chú trọng đầu tư vào đổi mới sáng tạo, nghiên cứu phát triển. Vì thế nhu cầu nhân lực có trình độ cao chưa nhiều.
Các chính sách đãi ngộ đối với các nhà khoa học ở các trường đại học, viện nghiên cứu nhìn chung vẫn ở mức thấp. Vì vậy một điều dễ hiểu là người học sẽ đắn đo nhiều hơn khi lựa chọn theo học ngành Toán cũng như nhiều lĩnh vực khoa học cơ bản khác.
Chúng ta cần một chiến lược dài hạn để duy trì chất lượng nguồn nhân lực chất lượng cao cho nền kinh tế. Trong thời đại cách mạng công nghiệp lần thứ tư, với nhiều công nghệ lõi dựa trên nền tảng toán học sâu sắc, việc duy trì và nâng cao chất lượng nhân lực ngành toán lại càng trở nên cấp bách. Chúng ta cần nhiều giải pháp đồng bộ, nhưng trong đó vai trò điều tiết và định hướng chiến lược của nhà nước rất quan trọng. Một trong những giải pháp hiệu quả để thu hút được sinh viên theo học ngành toán là tăng cường đầu tư, hỗ trợ cho người học các ngành Toán và khoa học cơ bản để phát triển nguồn nhân lực phù hợp với thị trường và nền kinh tế tri thức.
Về lâu dài, nhà nước cần đầu tư mạnh mẽ hơn vào nghiên cứu phát triển, đồng thời có các chính sách thúc đẩy các doanh nghiệp trong nước, các nhà đầu tư nước ngoài chú trọng đổi mới sáng tạo, tạo nên thị trường lao động phong phú hơn cho nhân lực chất lượng cao.
PGS.TS. Phó Đức Tài - Trưởng Khoa Toán – Cơ – Tin học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQG Hà Nội cho rằng: Từ năm 2012 đến 2020, Ban Điều hành Chương trình đều đặn tổ chức xét chọn và trao học bổng cho các học sinh, sinh viên, đã có 15 kỳ xét cấp học bổng với kinh phí hơn 51 tỷ đồng được cấp cho 2.223 lượt sinh viên ngành Toán và 3908 lượt học sinh THPT chuyên toán, mỗi suất học bổng trị giá từ 7,35 triệu đến 10,43 triệu đồng/1 học kỳ.
Việc cấp học bổng cho sinh viên đã góp phần giữ vững và nâng cao chất lượng sinh viên, học viên sau đại học (cao học, nghiên cứu sinh) ngành Toán từ đó nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành Toán. Qua 15 kỳ xét cấp học bổng, có gần 240 sinh viên của Khoa Toán - Cơ - Tin học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN được trao học bổng, hầu hết các em tiếp tục học sau đại học và nhiều em đã bảo vệ thành công luận án tiến sĩ và là nguồn nhân lực trẻ quý giá cho ngành Toán. Trong giai đoạn 2021-2030, việc tiếp tục trao học bổng là rất cần thiết vì các ngành khoa học cơ bản vẫn rất cần thu hút nhân lực chất lượng cao.
Những năm gần đây, thị trường việc làm cho sinh viên tốt nghiệp ngành Toán ngày càng phong phú. Không như trước đây, sinh viên tốt nghiệp ra chỉ làm một số công việc truyền thống như giảng viên, giáo viên, nhà nghiên cứu, thì nay các công việc cần đến Toán ứng dụng đã xuất hiện. Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nhiều lĩnh vực mũi nhọn trong KHCN như AI, khoa học dữ liệu, Fintech, mật mã và an toàn thông tin, … cần nhiều chuyên gia có nền tảng toán học tốt.
GS Vũ Hoàng Linh - Hiệu trưởng trường đại học Khoa học Tự nhiên (ĐHQG Hà Nội) cho biết: Việc Chính phủ và Bộ GD-ĐT phê duyệt và triển khai Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2021-2030 thể hiện đường lối sáng suốt và đúng đắn của Đảng và Nhà nước trong việc đẩy mạnh phát triển nền khoa học – công nghệ của Việt Nam nói chung và ngành toán học nói riêng khi toán học có những ảnh hưởng quan trọng đến các lĩnh vực trọng điểm trong Cách mạng công nghiệp 4.0.
Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2011-2020 đã đạt được một số kết quả đáng kể và chúng ta cần tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động đào tạo và nghiên cứu toán học, đặc biệt là việc đào tạo đội ngũ các nhà toán học đạt trình độ quốc tế và triển khai các đề tài, dự án ứng dụng toán học trong công nghiệp; chú trọng đến chất lượng và hiệu quả của các hoạt động. Việc có một chương trình học bổng sẽ thu hút các sinh viên xuất sắc theo đuổi đam mê của mình.
Đại hội Hội Toán học Việt Nam lần thứ IX tháng 8 năm 2023 đã đưa ra Nghị quyết về những phương hướng hoạt động trong nhiệm kỳ 2023-2028, bám sát kế hoạch và các hoạt động của Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2021-2030. Bên cạnh việc cấp học bổng khuyến khích sinh viên ngành Toán, chúng tôi cũng rất mong muốn Bộ Giáo dục – Đào tạo tiếp tục ủng hộ các hoạt động chuyên môn của Hội như kỳ thi Olympic Toán học sinh viên toàn quốc, hoạt động đổi mới nội dung và phương pháp giảng dạy các môn toán ở các trường đại học…
Theo VOV2.